Położenie Gminy

Strzegom leży w administracyjnych granicach województwa dolnośląskiego i wchodzi w skład powiatu świdnickiego. Strzegom, położony na 16°20' długości geograficznej wschodniej i 50°60' szerokości geograficznej północnej, znajduje się w najdalej wysuniętej w kierunku północno - zachodnim części Przedgórza Sudeckiego, wśród granitowych i bazaltowych pagórów, które przyjęły od miasta nazwę Wzgórz Strzegomskich. Wraz ze Wzgórzami Niemczańsko - Strzelińskimi i Masywem Ślęży tworzą charakterystyczny pas wzniesień, oddzielających krawędź Sudetów od Niziny Śląskiej. Pasmo Wzgórz Strzegomskich, rozciągające się w odległości około półtora kilometra na zachód od miasta, tworzy wyrastające z równiny jako pojedyncze lub zrastające się podstawami granitowe kopice, niekiedy słabo zalesione.
 

 
Ze względu na usytuowanie stanowią jak gdyby naturalne ogniwo spinające dwie rzeki: Strzegomkę i Nysę Szaloną. Najwyższym ich punktem jest Góra Krzyżowa, zwana też Kromołą (niem. nazwy: Kreuzberg i Spitzberg), mierząca 354 m n.p.m. Jest ona jednym z trzech wzniesień, pomiędzy którymi usadowiło się niegdyś miasto, a liczbę i kształt tychże starali się utrwalić metodą mnemotechniczną w umysłach dziatwy autorzy dawnych podręczników krajoznawstwa: „Strzegom ma trzy górki - jedną struclę i dwie gomółki”. Jest to przetłumaczony wierszem niemiecki tekst: „Striegau hat drei Berge - Einen Striezel und zwei Qudrge”. (Podano za J. Zimmermannem, Die Striegauer Berge in naturwissenschaftlicher und geschichtiicher Beziehung, Striegau 1885). Dwa pozostałe wzniesienia, to Góra Świętojerska, zwana też Bazaltową i Góra Szeroka (niem. nazwa Góry Świętojerskiej - Sankt Georgenberg, a Góry Szerokiej - Breitenberg). 

Owe trzy wzgórza, dość blisko siebie usytuowane, można jednak oglądać tylko na dawnych rycinach - dzisiaj nie ma już w strzegomskim krajobrazie Góry Szerokiej, tej rozłożystej strucli, która eksploatowana przez dziesiątki lat ze swego cennego surowca - bazaltu, zachowała jedynie szczątkową formę. W niedalekiej okolicy Strzegomia odnotować można wiele innych wzniesień, jak choćby usytuowaną na północ, a znaną z kamieniołomu Górę Graniczną (Streiterberg), u podnóża której leży wieś o tej samej nazwie (po niemiecku Streit). Początki miasta niewątpliwie wiązały się z geograficzno - przyrodniczymi walorami terenu. Znakomite warunki obronne (230 m n.p.m. i możliwość rozległego widoku na okolice), korzystne położenie na szlaku podsudeckim (14 km od Świdnicy i tyleż samo od Jawora) oraz bliskość rzeki zadecydowały zapewne o założeniu tu w XII stuleciu grodu kasztelańskiego na miejscu już istniejącej osady. 

Nie był to bynajmniej teren bezludny - już od X w. na omawianym obszarze rozciągało się drugie co do wielkości skupisko gęstego osadnictwa na Śląsku, a sam Strzegom należał wówczas do okazalszych śląskich grodów. Z czasem, zaopatrzony w podwójny mur obronny, jeden z najlepszych na Śląsku, stał się ważnym punktem strategicznym. W opisie geograficznym Śląska Kacpra Schwenckfelda z 1600 r., zatytułowanym „Stirpium et fossilium Silesiae catalogus” Strzegom uznany został za miasto dość rozległe (urbs satis ampla) i zapewne w granicach murów obronnych jego powierzchnia przez kolejne dwa stulecia nie ulegała większym zmianom. W 1787 r. odnotowano, że obszar Strzegomia obejmował 4 km2. Przez kolejnych dwieście lat powierzchnia miasta wzrosła aż pięciokrotnie i w 1995 r. wynosiła 20,5 km2. 

O tworzeniu i kształcie krajobrazu kulturowego okolic Strzegomia zadecydowały głównie dwa czynniki. Wcześniejszy objął zabiegi przystosowania jak największego obszaru pod uprawy ze względu na występującą tu pokrywę lessową. Wiązało się to przede wszystkim z karczowaniem lasów i dotyczyło wszystkich obszarów podsudeckich, gdzie gleby nadawały się do intensywniejszych upraw. Drugi czynnik dał o sobie znać pod koniec XIX stulecia, kiedy zaczęto na dużą skalę eksploatować granit i bazalt oraz rozwijać przemysł związany z ich obróbką. Obok zabudowań fabrycznych i mieszkań robotniczych pojawiły się budynki stacyjne i tory kolejowe. Najpierw, od 1856 r. „przecięło" Strzegom połączenie Legnica Ząbkowice Śląskie, później: Bolków Malczyce. W dzisiejszym krajobrazie Strzegomia i jego najbliższego otoczenia dominują przede wszystkim olbrzymie kamieniołomy, usytuowane na zachód od miasta oraz kilkadziesiąt wyrobisk granitowych wypełnionych już wodą i stanowiących unikatową atrakcję turystyczną.

Pozostał też malowniczy krajobraz związany z łagodnością wzniesień i rozległymi widokami. Wzgórza Strzegomskie stanowią do dziś najlepszy punkt obserwacyjny na całym środkowym Śląsku. Z Góry Krzyżowej roztacza się widok na oddalone o blisko 60 km pasmo Karkonoszy, czy bliżej położone Góry Wałbrzyskie. W słoneczne poranki można ujrzeć rozciągającą się na północ i północny-zachód równinę, w kierunku zaś Wrocławia i Legnicy rozpoznać pojedyncze miejscowości. Nie tylko te bliżej położone, jak Jaroszów, Rusko czy Mściwojów, ale również Kostomłoty, Legnickie Pole i Świdnicę. Warto też wspomnieć, że Strzegom z zespołem zabytkowej architektury wyznacza wraz z Legnicą, Legnickim Polem, Świdnicą, Jaworem i Złotoryją krajoznawczą funkcję całemu rejonowi legnicko - świdnickiemu.