Parafia pw. Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej 
w Strzegomiu

Strzegomski klasztor karmelitów był pierwszym, a zarazem najstarszym, klasztorem tego zakonu na Śląsku. Założony został w roku 1382 za zgodą króla Czech Wacława V. Wybudowano go na przedmieściu miasta, koło Bramy Świdnickiej, poza murami miejskimi. Zajmowali go karmelici z konwentu praskiego. Mówi o tym bulla papieża Urbana IV z 15 września 1383 roku.

Pierwszą dotację klasztor otrzymał w roku 1397 od Hansa Wegnera i jego żony. Obiecali oni także, że do swojej śmierci przekazywać będą mnichom roczną daninę w wysokości 6 marek.

Kiedy husyci wtargnęli na Śląsk, Rada Miasta obawiała się, że przy prawdopodobnym oblężeniu Strzegomia klasztor będzie służył wrogowi jako baza wojenna. Z tego powodu w roku 1428 klasztor zburzono.
Dwa lata później, na polecenie Rady Miejskiej, senator Albrecht Scholwicz zwrócił się do króla Zygmunta z prośbą o zezwolenie na odbudowę klasztoru. Porosił także o przejęcie tzw. Domu Klucznika w zamian za przekazanie karmelitom czterech domów przy ulicy Jaworowej, które Rada Miejska wskazała klasztorowi jako plac pod budowę.

Budowa została usytuowana przy Bramie Jaworowej. Kościół został zbudowany z kamienia łamanego, w stylu późnogotyckim. Wnętrze świątyni dwunawowe, ośmioprzęsłowe. Portale wykonano z piaskowca. Tympanon portalu zachodniego ozdabiały cztery herby podtrzymywane przez dwa wsporniki - popiersia. Wyglądem naśladował portal północny kościoła parafialnego św. Piotra i Pawła - "Koronację Najświętszej Marii Panny". Pod sceną koronacji umieszczono tarcze herbowe ze strzegomskimi symbolami ; kluczem i mieczem. Obok znajduje się lew czeski, orzeł śląski, a pod nim pasy. W zakrystii znajdowało się sakramentarium wykonane z piaskowca, nad którym górowała płaskorzeźba Ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, u jego stóp Matka Boża i św. Jan, u dołu zaś anioły podtrzymywały szarfę z napisem: "Salve Salus Mundi, Verbum Patris Hostia Viva". (Bądź uwielbione Zbawienie Świata, Słowo Ojca, Hostio Żywa).

Do roku 1539 strzegomscy karmelici cieszyli się spokojem, ale reformacja i zamieszanie z nią związane przyczyniło się do radykalnego zmniejszenia wydatków na utrzymanie klasztoru i żyjących w nim zakonników. W tej sytuacji Balthazar Eisenfuhrer - przełożony zakonu został zmuszony do przekazania klasztoru i wszystkich jego posiadłości Radzie Miejskiej z jednym zastrzeżeniem, że jeśli skończy się niepokój , wszystko znów zostanie zwrócone zakonowi. Tak więc klasztor został opuszczony przez braci zakonnych na całe 100 lat. Przez ten czas służył protestantom.

Zabytkowe organy, które stanowiły dawny wystrój kościoła  

W wyniku walki, oblężenia i zdobycia Strzegomia przez Szwedów w roku 1640, klasztor został doszczętnie zniszczony, tylko ruiny klasztoru zostały zwrócone prowincjałowi karmelitów. Nastąpiło to w roku 1657. Bracia zakonni otrzymali, zresztą tymczasowo, komandorię maltańską i w niej urządzili swą administrację. 23 kwietnia 1658 roku hrabia von Colowrath przekazał karmelitom administrację kościoła parafialnego oraz kierownictwo nad sprawami parafii. Trwało to aż do roku 1810. Pierwszym administratorem był ojciec Avertanus. W 1660 roku miasto oddało klasztorowi grunty, aby w ten sposób zrzucić z siebie obowiązek ich utrzymywania. Karmelici za sprawowanie funkcji parafialnych otrzymywali corocznie wynagrodzenie w wysokości 300 florenów. Zaniedbywali jednak służbę Bożą. 

Budowa nowego klasztoru

25 maja 1704 roku rozpoczęto budowę nowego klasztoru. Przeor ojciec Avertanus zebrał potrzebne środki, w większości pochodzące z jałmużny składanej przez wiernych. Rada Miasta przekazała potrzebne na budowę drewno. Uroczyste poświęcenie kościoła odbyło się 1 października 1716 roku, a dokonał tego biskup Sommerfeld. Budowa klasztoru została ukończona ostatecznie w roku 1720. Klasztor tworzył regularny czworobok, który łączył się z kościołem. Jako gotycka budowla posiadał nawę główną i boczną, obie w kształcie kopuły. Widok fasady przedniej kościoła z tamtych czasów oraz widok kościoła i budynku widoczny z dziedzińca przedstawiają dwa obrazy na antypodium ołtarza Matki Boskiej Szkaplerznej w kościele parafialnym św. Piotra i Pawła. Jeżeli chodzi o wystrój wewnętrzny kościoła, to nie ma zbyt wielu informacji. Jedynym ołtarzem, który może świadczyć o bogatym wystroju świątyni, jest wspomniany już ołtarz Świętego Szkaplerza, przeniesiony z kościoła karmelitańskiego do kościoła parafialnego. Część środkowa ołtarza przedstawia moment, kiedy Matka Boża z Dzieciątkiem wręcza szkaplerz św. Szymonowi Stockowi. Scena jest pięknie rzeźbiona w drewnie i polichromowana. Autor przedstawił Maryję jako "flos Carmeli". W górnej części ołtarza widnieje napis na kartuszu: "Altare privilegiattum s. Scapaliaris 1729". Nad ołtarzem postacie aniołów trzymają herb fundatora i jego żony. Na podestach stoją cztery pozłacane figury świętych karmelitów, naturalnej wielkości. Są to biskupi: św. Andrzej Corsini, św. Albert - biskup Jerozolimy - twórca reguły karmelitańskiej, św. papież Telesfor z kielichem w ręku i św. papież Dionizy. U góry ołtarza stoją dwie postacie karmelitanek: św. Teresa i św. Małgorzata Pazzis. Ołtarz ufundował hrabia Franciszek Juliusz Nimptsch w roku 1729.

Wybór prowincjała i przeora

Wybór prowincjała i kapituły odbywał się co sześć lat. Czas wyborów według statutu klasztornego oznaczał zawsze cztery tygodnie po Wielkanocy, a miejsce wyborów trzymano w tajemnicy i podawano do wiadomości na końcu. Na wybory przybywało 14 kapitulantów: były prowincjał i jego asystenci z czterech prowincji, przeor z dwoma zakonnikami oraz z każdego klasztoru po czterech wyborców. Po wprowadzającym nabożeństwie zbierano pisemne głosy. Nowego prowincjała wybierano w sposób demokratyczny - decydowała większość. Przeora wybierał prowincjał, arcyprowincjała i jego asystentów - czterech zakonników. Przeora wybierano co trzy lata. Spokojne życie konwentu trwało do roku 1810. W październiku 1810 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie na mocy którego opactwa i klasztory oraz ich dobra powinny być traktowane jako dobra państwowe. Był to ogromny cios dla powołanych do ukrytego życia zakonników.

 
Już 10 listopada 1810 roku przybył tutaj królewski komisarz Schnieber, aby rozpocząć i doprowadzić do końca kasację zakonu i sprzedać jego dobra oraz wszystkie nieruchomości. Likwidacja przeciągnęła się do 18 kwietnia 1811 roku. W tym dniu odprawiono ostatnią Mszę Świętą. Klasztor posiadał majątek ziemski, domy mieszkalne przy ulicy Jaworowej, ogród, w którym przed pożarem klasztoru w 1718 roku stały liczne domy, browar i pralnię. Wszystko to zostało sprzedane. Wszyscy bracia zakonni otrzymali emeryturę, z wyjątkiem kilku, którzy zostali przydzieleni do pracy w kościele parafialnym. Ich miejscem zamieszkania była komandoria.

Od tego czasu klasztor pełnił przeróżne funkcje: magazynu, szpitala, a nawet hotelu, był bowiem wynajmowany mieszkańcom miasta za niewielką odpłatnością.
Sytuację tę wykorzystała gmina ewangelicka i już w 1812 roku zwróciła się do kanclerza Prus, księcia von Hardenberga, przebywającego w tym czasie w Morawie, z prośbą o nieodpłatne przekazanie klasztoru wraz z zabudowaniami. Zgodę uzyskała 12 grudnia 1812 roku. gmina Ewangelicka istniała do 1945 roku. Po II wojnie światowej jeszcze do 1957r odbywały się tu nabożeństwa, potem życie kościoła zaczęło stopniowo wygasać.

Parafia pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej

Dekretem z dnia 1 marca 1997 roku ordynariusz diecezji legnickiej Ks. Biskup Tadeusz Rybak ustanowił w Strzegomiu nową parafię pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej (Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel). Proboszczem nowej parafii został ks. Marek Żmuda. Pierwszą mszę świętą w nowej parafii zaplanowano na 13 kwietnia 1997 roku. Ustawiono ołtarz, poprawiono ławki, położono płyty prowizorycznie wyrównujące podłogę. Kościół był bardzo zniszczony. Brudne, zawilgotniałe i wykradzione wnętrze nie napawało optymizmem. Lata nieużytkowania i "poszukiwacze skarbów" doprowadziły do znacznej dewastacji zabytku.

W roku 1989 Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzegomskiej zabezpieczyło nieco kościół przed grabieżcami i organizowało tam wówczas wystawy. W 1997 roku biuro projektowe panów Wojdoniów z Wrocławia opracowało projekt rekonstrukcji kościoła. Zrekonstruowano więźbę dachową, zamontowano rozpory (duże, ciężkie belki), które spowodowały, że ciężar dachu został przełożony z kolumn wspierających na mury kościoła. Przełożono fragment dachu, wykonano 86 ściągów stalowych spinających mury kościoła, wybudowano nową przyporę kamienną przy zakrystii od strony podwórza, wymieniono tynki, odnowiono podłogi, uprzątnięto gruzowisko na strychu, wymieniono okna, wstawiono nowe drzwi, wykonano drugą klatkę schodową z betonowo- kamiennymi schodami prowadzącymi na piętra. Zrobiono nowe elewacje od strony południowej kościoła, a w roku 2002 od strony zachodniej i północnej. Odremontowano zakrystię, dostosowując pomieszczenia do potrzeb parafii. Wymieniono stropy wewnątrz wież, wykonano instalację elektryczną, wodną, grzewczą, kanalizacyjną, odgromową i rynny.

W kolejnym etapie remontu, we wnętrzu świątyni, odrestaurowano złocenie ołtarza. W tym okresie (lata 1999-2000) malarstwo na stropie zaprojektował i wykonał art. malarz Zbigniew Mil. Jego autorstwa jest również kolorystyka wnętrza i wizerunki dwunastu apostołów. Szczególne zasługi dla kościoła wniósł śp. Józef Lichoń. Jego pędzla jest obraz w ołtarzu głównym przedstawiający św. Szymona Stocka przyjmującego szkaplerz z rąk Matki Bożej. Obraz ten został namalowany jako ozdoba tymczasowa. Również grafiki przedstawiające drogę krzyżowa są autorstwa pana Józefa Lichonia.

W roku 1999, jako zwieńczenie licznych starań, rozpoczęto budowę domu parafialnego. Warunkiem konserwatora zabytków było zachowanie formy i miejsca historycznego budynku. Dotychczasowa inwestycja na remont kościoła wyniosła 15 milionów złotych.
Źródła finansowania to:

1. Rada Miejska w Strzegomiu - ok. 150 000 zł.
2. Fundusz kościelny przy MSW - 25 000 zł.
3. Niemiecka organizacja katolicka "Kirche in Not" (Kościół w potrzebie)
    15 000 DM - 30 000 zł.
4. Fundusz Ochrony Środowiska - 115 000 zł.
5. Urząd Marszałkowski - 5 000 zł.

Pozostała kwota to ofiara i praca ludzi.
Co roku Rada Parafialna organizuje festyny, pikniki, zabawę karnawałową, sprzedaje znicze i własne kalendarze, z których dochód przeznacza się na remont kościoła.

Proboszcz Parafii pw. Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej 
Ksiądz Marek Żmuda urodził się w 1960 roku w Lutyni koło Wrocławia. W roku 1986 przyjął święcenia kapłańskie z rąk J. Em. kardynała Henryka Gulbinowicza. Posługę duszpasterska rozpoczął w Świdnicy na Osiedlu Młodych, następnie jako wikariusz parafii garnizonowej w Jeleniej Górze. Od 1994 do 1996 roku był wikariuszem katedralnym w katedrze św. Piotra i Pawła w Legnicy. W czerwcu 1996 roku został mianowany proboszczem parafii Dobromierz. W marcu 1997 roku został oddelegowany przez Ks. Biskupa Tadeusza Rybaka do nowopowstałej strzegomskiej parafii pod wezwaniem Świętego Zbawiciela Świata, gdzie objął i piastuje do dziś funkcję proboszcza.

W opracowaniu wykorzystano fragmenty książki K. Kaszuba "Strzegomskie Klasztory i Kościoły", informacje z tablicy Bazyliki Mniejszej pw. Św. App. Piotra i Pawła i kalendarza parafii Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej.

Opracowanie: Edyta Kuleczka
Materiały:  archiwum kościoła

Strona internetowa 
Parafii pw. Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej 
http://www.parafiastrzegom.pl/