|
Bazylika
Mniejsza p.w. św. App. Piotra i Pawła
w Strzegomiu
Bullą z dnia 15 września
2002 r. Jego Świątobliwość Ojciec Święty Jan Paweł
II, nadał Kościołowi Pw. Św. App. Piotra i Pawła w
Strzegomiu tytuł Bazyliki Mniejszej (Basilica Minor) Wielu z nas
na pewno zastanawia się dlaczego właśnie ten kościół
dostąpił tak wielkiego zaszczytu, jakie musiał spełnić
kryteria, aby uzyskać miano Bazyliki Mniejszej ?
Otóż
kryteria są dwa:
1. Zabytkowość ( klasa) obiektu
2. Życie duchowe skupione wokół kościoła
Kościół pw. Św. App. Piotra i Pawła w Strzegomiu jest obiektem
zaliczonym do I-wszej klasy krajowej zabytków w katalogu
Ministerstwa Kultury.
Burzliwe dzieje Strzegomia nie sprzyjały przetrwaniu
dokumentów erekcyjnych pozwalających na dokładne określenie
daty rozpoczęcia budowy.
Wiadomo jednak, że jego budowniczymi byli Joannici, których
do Strzegomia sprowadził Gniewomir, możnowładca tego
obszaru w 1170 roku.
Pierwsze dotacje dla Joannitów przez wrocławskiego biskupa
Żyrosława również pochodzą z okresu 1170-1198 r.
Zakonnicy, zwani Rycerzami Maltańskimi, zastali na obecnym
Placu Kościelnym kościół zbudowany z kamienia w stylu
romańskim. Mimo, że Joannitów osadzono w Starym
Strzegomiu przy istniejącym tam kościele Św. Piotra, to
jednak tu przy romańskim, murowanym kościele nowo przybyli
zakonnicy skupiali swoją działalność.
Wejście główne |
Pieta
|
Ołtarz
św. Józefa
|
Zapis w księdze
rodowej strzegomskiej rodziny Bartschów informuje o
istnieniu Komandorii Maltańskiej już w roku 1180, w
miejscu obecnej plebanii. Wysoka kultura i wszechstronna
działalność zakonu pozyskała zakonnikom przychylność
okolicznych Piastów. Hojnie i szerokim strumieniem napływały
dary dlatego też już w połowie XIII wieku Joannici mogli
przystąpić do budowy tego ogromnego gotyckiego kościoła.
Osobliwą cechą architektoniczną kościoła Św. Piotra i
Pawła są jego 3 nawy oraz transept. Nawa środkowa o długości
78 m, wysokości sklepienia 25,5 m, o sklepieniu sieciowo
gwieździstym.
Nawy boczne
- południowa i północna oraz nawa poprzeczna tworzą wewnątrz
kościoła
2 kaplice: południową i północną. Ta rzadko spotykana
kreacja architektury sakralnej kładzie obiekt kościoła na
rzucie krzyża łacińskiego. Wysokie sklepienie nawy środkowej
spoczywa na 20 filarach nośnych połączonych ze sobą
gotyckimi łukami. Filary zostały wykonane z piaskowca.
Wszystkie trzy portale kościoła zdobią bogato rzeźbione
tympanony. Dziełem gotyku wysokiej rangi jest portal
zachodni. Obszar frontalu do wysokości okna chóralnego
wypełniają sceny biblijne Sądu Ostatecznego.
Na łuku tęczowym pomiędzy scenerią a tympanonem twórcy
ukazali akt zmartwychwstania duszy ludzkiej, a sam tympanon
poświęcony jest cudownemu nawróceniu Św. Pawła.
Tympanon w
portalu północnym jest XIV wiecznym dziełem gotyku.
Ukazuje on koronację Matki Boskiej przez Jezusa Chrystusa.
Dzieło przedstawia jeszcze dwie koronacje - oto Król
Salomon koronuje swoją matkę Betsabe i Król Ahasferus
koronuje swoją matkę Esterę. Gotycki tympanon południowy,
którego tematem jest Zaśnięcie Matki Boskiej uległ
zniszczeniu podczas pożaru w 1718 roku, został
zrekonstruowany w połowie XVIII wieku przez rzeźbiarza świdnickiego.
Mimo
tragicznych doświadczeń wielu wojen oraz pożaru w roku
1718, który zniszczył niektóre części zabudowy świątyni
od strony północnej, ocalone zostały liczne cenne
zabytki. Są nimi:
-
Figura Matki Bożej Strzegomskiej i tryptyk
-
Sakramentarium średniowieczne -dzieło Mistrza
Wolfganga z Wiednia
-
Ołtarze przeniesione w dobie sekularyzacji z innych
strzegomskich kościołów:
- Ołtarz Św. Anny Samotrzeć
- Benedyktyński ołtarz przedstawiający
nadanie św. Reguły
- Ołtarz Szkaplerzny
- Ołtarz św. Krzyża
-
Pieta
-
Organy z prospektem organowym z 1795r.
-
Portale:
- północny najstarszy (Koronacja
Matki Bożej)
- zachodni (Nawrócenie Św. Pawła
pod Damaszkiem)
- południowy ( Zaśnięcie Matki Bożej)
-
Trzy oryginalne dzwony
-
Dzwon wielki z 1405 r.
-
Dzwon średni z 1424 r zwany Dzwonem Śmierci
-
Dzwon najmniejszy z 1318 r. zwany Dzwonem Poranka, Południa
i Wieczoru lub Dzwonem Przedbora
< ołtarz Skaplerzny
Pod posadzką
wnętrza kościoła spoczywają szczątki Jana Montanusa -
lekarza - odkrywcy strzegomskiej ziemi pieczętnej, który
zmarł 3 czerwca 1604 r. Po pamiętnej bitwie 4 czerwca 1745 r.
pochowano w kościele Św. Piotra i Pawła również wyższych
oficerów poległych: Eudolfa Yborna - Burgrabiego austriackiego.
Generała Ignon - Marszałka Polowego. Generała
hrabiego Sonnau (Austria) Kapitana Webera - Johann
Lechner
Na Placu Kościelnym
w pobliżu obeliska Trójcy Świętej spoczywają polegli
podczas wojny Napoleońskiej w 1813 r. : Generał
rosyjski Feliks Paradowski i Kapitan francuski Jeann Michel
Simon. Gwiazda złocona na sklepieniu prezbiterium nawiązuje
do wydarzeń związanych z epidemią cholery w 1303 r. i do
drewnianej figurki Matki Boskiej, zwanej też Strzegomską,
znalezionej w Starym Strzegomiu w miejscu spalonego kościoła.
Według legendy za Jej przyczyną groźna epidemia nagle
wygasła.
Gwiazdę otaczają herby, które zostały odkryte pod warstwą
tynku podczas remontu pękniętego sklepienia w roku 1952.
Przebieg
znaczniejszych remontów kościoła:
W pierwszej połowie XVIII wieku po pożarze zamurowano górne
okna od strony północnej. na początku XX wieku
zrekonstruowano częściowo odklejone rzeźby portalowe w/g
projektu wrocławskiego architekta Lutscha oraz spoinowano
elewację zewnętrzną kościoła. W latach 1948-1953
dokonano koniecznych remontów ratunkowych. Zespolono pęknięcia
i niebezpiecznie rozwarte sklepienie prezbiterium.
Od 1970 roku dokonuje się w kościele systematycznych
remontów pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Niebezpiecznie przechylony dach otrzymał częściowo nową
drewnianą konstrukcję nośną.
Wymieniono
i przełożono dachówki typu mnich-mniszka i uzupełniono
ich braki (około 90% powierzchni dachu). Przeprowadzono
badania i wzmocniono filary oporowe, uzupełniono ubytki
masswerków okiennych. Okna otrzymały nowe witraże. Odbito
zmurszałe tynki wewnątrz kościoła, ściany i sklepienia
pokryto nowym tynkiem i pobiałkowano. Do chwili obecnej
wszystkie ołtarze zostały odnowione i zakonserwowane. We
wspomnieniach ks. Stanisława Siwca - Dziekana
Strzegomskiego opisano przebieg gigantycznego remontu kościoła.
Całością prac remontowych kierował wówczas pan inż.
Stanisław Wojdom z Wrocławskiej Pracowni Konserwacji
Zabytków. Opatrzności Bożej i Jego śmiałej myśli
technicznej jak również genialnym rozwiązaniom,
konstrukcji zabezpieczającej należy zawdzięczać, że w
sytuacji skrajnego zagrożenia obsunięcia części dachu
udało się uniknąć katastrofy budowlanej.
W 2002r. decyzją Rady Miejskiej i Zarządu Miasta
Strzegomia zrealizowano zadania związane z przygotowaniem
kościoła do uroczystości rekonsekracji. Wykonano
iluminację obiektu, zagospodarowano teren wokół zabytku,
przeprowadzono remont nawierzchni ulicy Kościelnej,
wybudowano parking. Nadzór nad całością prac sprawował
RGk Urzędu Miejskiego w Strzegomiu
Od niepamiętnych
czasów życie religijne społeczności strzegomskiej skupiało
się wokół Kościoła pw. Św. App. Piotra i Pawła
jedynej do 1997 roku parafii w Strzegomiu. Po II wojnie światowej
myśl organizowania życia duchowego wspólnoty sprawdziła
się szczególnie, bo do miasta zaczęli przybywać ludzie z
całego kraju wywodzący się z różnych środowisk, a kościół
był miejscem, w którym gromadzili się i jednoczyli na płaszczyźnie
religijnej. Integracja na ziemiach zachodnich dokonywała się
m.in. dzięki kościołom. Bardzo zniszczone po wojnie łączyły
ludzi we wspólnym zadaniu odbudowy, a także poprzez więzi
osobiste.
Dzisiejszemu
widzowi strzegomska świątynia jawi się jako wspaniały
pomnik wiary średniowiecznej, zawierającej dążenia ku
temu , by przenosić człowieka- drogą oglądania rzeczy
widzialnych, do świata nadprzyrodzonego piękna i duchowego
w nim uczestnictwa. Dziś to nie tylko pomnik minionej
epoki, ale wciąż żywe miejsce kultu religijnego! Wnętrze
kościoła porywa nawet, gdy jest puste, ale najbardziej
zachwyca, kiedy wypełnione jest rozmodlonym Ludem Bożym.
Życie
religijne dzisiejszej wspólnoty Ludu Bożego skupionej przy
Kościele Św. App. Piotra i Pawła w Strzegomiu rozwija się
na wielu płaszczyznach. Oto one:
1. Duszpasterstwo zwyczajne
2. Duszpasterstwo specjalistyczne
3. opieka nad biednymi
4. opieka nad chorymi
5. Duszpasterstwo młodzieżowe
6. Duszpasterstwo ludzi wsi ( Katolicki Uniwersytet Ludowy)
7. Chór parafialny
8. Służba liturgiczna ołtarza
9. Harcerstwo Rzeczpospolitej Polskiej
10. Koła różańcowe
11. Odnowa w Duchu Świętym
25 powołań do stanu kapłańskiego, 8 powołań zakonnych,
misjonarz o. Siemiński pracujący w Kongo w Afryce, siostra
zakonna Arkadia pracująca w slamsach na przedmieściach Rio
de Janeiro w Brazylii. Kolejni Księża - duszpasterze
parafii św. Piotra i Pawła w Strzegomiu od roku 1945.
Ks. Leopold Klehr - zmarł śmiercią tragiczną IV 1945 r.
Ks. Birke przekazał parafię - 10 I 1946 r.
Ks. Józef Ludwikowski przejął parafię - 10 I 1946 r.
Ks.O.O. Jan Skrzyniecki - 1947 - IV 1948 r.
Ks.Jan Cyrys- IV 1948- VII 1951r.
Ks. Józef Mazur - VII 1951 - II 1952 r.
Ks. Euzebiusz Zegrzuła - II 1952 - XI 1952 r.
Ks. F Edward Skotnicki - 1952 - XI 1952 r.
Ks. mgr Tadeusz Nieużyła - XI 1952 - XI 1954r.
Ks. mgr Stanisław Ganowski XI 1954 - VII 1957 r.
Ks. mgr Jan Potępa- Dziekan - VII 1957 - XII 1968 r.
Ks. Prałat Stanisław Siwiec Dziekan - XII 1968 r.
Ks. Prałat Marek Babuśka Dziekan - X 2006 r.
www.bazylika.strzegom.pl
Oficjalny
serwis internetowy
parafii Rzymsko - Katolickiej p.w. Św.
Apostołów Piotra i Pawła
Opracowanie:
Edyta Kuleczka
|