Historia Strzegomia

Historia oświaty

Funkcje oświaty

Niewątpliwie szkolnictwu przypadła najważniejsza rola w integrowaniu społeczeństwa ziem zachodnich i północnych. Łagodziło ono na bieżąco sprzeczności międzygrupowe, które zaczęły się ujawniać po minięciu okresu zagrożenia ze strony ludności niemieckiej czy ukraińskiej, czasowo przebywającej w Strzegomiu. Wspólny los i poczucie zagrożenia kazało osadnikom zapomnieć o dzielących ich antagonizmach dzielnicowych. Szkoła miała jeszcze i to znaczenie, że zapobiegała przedłużaniu się owych sprzeczności na następne pokolenia.

Resort Oświaty PKWN za naczelne zadanie uznał jak najszybsze uruchomienie szkolnictwa. Było ono szczególnie trudne do realizacji na ziemiach zachodnich i północnych. Nie istniała tu bowiem tradycja polskiej szkoły. Rada Naukowa dla Zagadnień Ziem Odzyskanych rolę szkolnictwa widziała w ułatwieniu procesu asymilacji ludności osiedleńczej. Jednym z czynników integrujących społeczeństwo była osoba nauczyciela. Ideę asymilacji najpełniej realizował on w środowisku młodzieży, z którą pracował. Pod jego kierunkiem młodzi ludzie poznawali się i zżywali ze sobą. Zmiany, jakie dokonywały się w ich świadomości i postawach, były czynnikiem wywołującym pożądane reakcje w środowisku starszego pokolenia. Rodzice uczniów tworzyli zresztą pewien społeczny krąg wokół osoby nauczyciela. Zadania związane z uruchomieniem szkoły i wychowaniem młodzieży prowadziły także do koniecznych kontaktów indywidualnych rodziców z nauczycielem, jak też do kontaktów między osadnikami.

Szkolnictwo na Dolnym Śląsku musiało być budowane od podstaw. Dużą bolączką był brak nauczycieli o odpowiednich kwalifikacjach oraz opóźnienia uczniów w nauce, spowodowane okresem okupacji. W skład grupy pełnomocnika S. Piaskowskiego wchodzili pracownicy zorganizowanego wkrótce Wydziału Oświaty, kierowanego przez Z. Olechowskiego. W lipcu 1945 r. wydział ten został przekształcony w Kuratorium Okręgu Szkolnego.

We wszystkich miejscowościach na ziemiach odzyskanych władze borykały się z takimi samymi problemami, gdy idzie o organizację szkolnictwa. Często budynki szkolne były zniszczone i lekcje odbywały się w pomieszczeniach nie zawsze odpowiednich do takich celów. Brakowało pomocy szkolnych, książek, zeszytów, ławek, tablic i przede wszystkim nauczycieli.

Pierwsza szkoła

Pierwszą szkołę podstawową udało się uruchomić w Strzegomiu już l IX 1945 r. Rozpoczęła ona pracę w budynku strzegomskiego Ratusza, a potem dawnej szkoły niemieckiej. Wiemy o niej niewiele. Kierownikiem był Ludwik Maraszewski. Nauczanie odbywało się w niezwykle trudnych warunkach, w niedogrzanych klasach, bowiem szkoła miała niewielką ilość opału. Apelowano do rodziców uczniów i instytucji strzegomskich o pomoc w zdobyciu koksu. W 1945 r. szkoła liczyła zaledwie 30 uczniów. Większość z nich była wiekowe przerośnięta. Z kolejnych już pomieszczeń zajmowanych przez szkołę przy pl. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej przeniesiono ją na pl. Kościelny, a następnie w Aleję Wojska Polskiego. Liczba uczniów rosła bardzo szybko i już w roku szkolnym 1948/49 do szkoły tej uczęszczało 443 młodych strzegomian. Nauka odbywała się w 14 klasach. Kierownikiem szkoły w tym czasie był B. Zaborowski. Dwa lata później liczba uczniów wzrosła do 663. W roku szkolnym 1951/52 zajęcia prowadzono w dwóch budynkach sąsiadujących ze sobą. W roku szkolnym 1956/57 strzegomska szkoła była największa w powiecie świdnickim z 665 uczniami pobierającymi naukę w 17 oddziałach, a zatrudnienie w niej znalazło 20 nauczycieli.

W 1958 r. szkołę podzielono. Wzrastająca liczba uczniów nie mieściła się w budynku, a blisko 40-osobowe klasy utrudniały pracę nauczycieli. Z podziału tego powstały dwie szkoły: nr 2 i 4. Kierownikiem pierwszej został W. Prus, a drugiej J. Galica. W 1968 r. obie szkoły wzbogaciły się o nowoczesną salę gimnastyczną wybudowaną na ich wspólne potrzeby.

Szkoła nr 2 rok szkolny 1971/72 rozpoczęła w nowym budynku. Nowoczesny obiekt Tysiąclatki przy ul. A. Mickiewicza jest odtąd jej siedzibą. W następnym roku szkole tej nadano imię Mikołaja Kopernika, a szkole nr 4 Karola Swierczewskiego.
W 1953 r. w jednym z budynków szkoły nr 2 powstała szkoła nr 1 Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (TPD). Istniała do 1956 r.

Pierwsza szkoła wiejska

W 1946 r. rozpoczęła pracę jeszcze jedna strzegomska szkoła podstawowa. W roku swego powstania była jednak szkołą wiejską w podstrzegomskich Grabach. Obecna dzielnica miasta nie wchodziła jeszcze w jego granice. Szkołę zorganizowała i objęła jej kierownictwo nauczycielka Maria Brożek. Początki były trudne dla nauczycieli i uczniów. Nauka odbywała się w nieogrzanych pomieszczeniach, brakowało podstawowych pomocy szkolnych, podręczników, dach w wielu miejscach przeciekał. Jeden nauczyciel uczył wszystkie uczęszczające do szkoły dzieci w łączonych klasach. W miarę jak przybywało polskich osadników rosła liczba uczniów i pod koniec lat 50. uczęszczało do szkoły w Grabach blisko 230 dzieci, a uczyło w niej 7 nauczycieli. W kolejnych latach budynek był wielokrotnie remontowany, co poprawiło jego standard, a więc również warunki nauczania stały się dużo lepsze. Uczniowie korzystali z dostępu do pomocy szkolnych, co nie pozostawało bez wpływu na wyniki nauczania. Wreszcie kolejne remonty pozwoliły zagospodarować kilka pomieszczeń, które dotąd były zupełnie bezużyteczne. Zorganizowano w nich klasy, a na początku lat 70. nawet salę gimnastyczną. Wówczas to do szkoły uczęszczało już około 400 uczniów. Kadra nauczycielska składała się z 15 nauczycieli, z których większość, blisko 80%, ukończyła Studium Nauczycielskie. Kierował szkołą Zenon Turniak, a po nim obowiązki te przejął mgr Henryk Kloc

Szkoła Tysiąclecia

Pierwszą szkołą Tysiąclecia Państwa Polskiego, wybudowaną w Strzegomiu, jest Szkoła Podstawowa nr 6 im. Bohaterów Westerplatte, oddana do użytku w 1963 r. Powstała przy znaczącym udziale mieszkańców miasta i miejscowej jednostki wojskowej. Już w pierwszym roku jej edukacyjnej działalności naukę w niej pobierało aż 870 dzieci, a kadra nauczycielska składała się z 22 nauczycieli. Sześć lat później szkoła liczyła 1104 uczniów i 38 nauczycieli. Jak przystało na szkołę tysiąclatkę jej wyposażenie od początku było nowoczesne i bogate we wszelkie pomoce służące do nauki. Duża w tym też zasługa miejscowej jednostki wojskowej, której udział w powstaniu tej placówki oświatowej nie ograniczył się tylko do pomocy przy budowie. Jednostka objęła patronat nad szkołą i czynnie wspierała jej funkcjonowanie. Pierwszym kierownikiem Szkoły Podstawowej nr 6 była Maria Nowak, a od 1972 r. obowiązki te przejął mgr Władysław Kobzdej. W 1973 r. powstała Szkoła Podstawowa nr 7 będąca szkołą specjalną.

Liceum Ogólnokształcące

Najmłodszą szkołą strzegomską jest Liceum Ogólnokształcące. Powstało ze Szkoły Podstawowej nr 1, założonej w 1951 r. W latach 1961 - 1964 szkoła ta została przekształcona w jedenastoletnią szkołę realizującą program nauczania szkoły podstawowej i ogólnokształcącej. Początki liceum strzegomskiego sięgają zatem 1964 r. Powołanie szkoły średniej miało doniosłe znaczenie nie tylko dla Strzegomia, ale także okolicznych wsi gminy strzegomskiej. Kolejne roczniki wyżu demograficznego mogły odtąd kontynuować naukę w szkole średniej w mieście położonym najdogodniej w stosunku do najbliższych miejscowości. W roku szkolnym 1964/65 naukę w klasach VIII - XI rozpoczęło 384 uczniów. Istnienie takiej placówki oświatowej nie pozostawało wreszcie bez wpływu na aspiracje strzegomskiej młodzieży i późniejsze plany życiowe. Pierwsza studniówka odbyła się 7 II 1965 r., a w maju tego roku do egzaminu maturalnego przystąpili pierwsi abiturienci.

Liceum objęło opieką nie tylko młodzież kończącą naukę w szkole podstawowej. W 1965 r. otwarto 5 oddziałów wałbrzyskiego Liceum Korespondencyjnego, co dało początek powołanemu już w następnym roku Liceum Wieczorowemu dla Pracujących. Widocznie tego typu placówka była potrzebna i oczekiwana w Strzegomiu, skoro już na przełomie lat 60. i 70. liczba uczniów przekroczyła 100 osób pragnących zdobyć wykształcenie średnie. W latach 1965 - 1972 przy liceum istniała również Szkoła Przysposobienia Rolniczego. W 1967 r. strzegomskie Liceum Ogólnokształcące otrzymało imię Stefana Żeromskiego i sztandar, który ufundowali mieszkańcy miasta.

Powstanie liceum wywarło także korzystny wpływ na poziom nauczania i wykształcenie zatrudnionych w nim nauczycieli. Wzrósł odsetek osób posiadających dyplom wyższej uczelni. Np. w latach 80. kadrę pedagogiczną liceum stanowiło około 15 nauczycieli. Ponad 80% z nich ukończyło studia wyższe. Pierwszym dyrektorem szkoły był mgr Edward Rusak, sprawujący tę funkcję w latach 1964 - 1974. Po nim dyrektorami byli magistrowie J. Sarnecki, J. Galica, W. Karczewski, M. Maziarz i R. Puczka. Szkoła wyróżniała się nie tylko poziomem nauczania, ale odgrywała również znaczną rolę w życiu kulturalnym i sportowym.

Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Kolejną ponadpodstawową szkołą w Strzegomiu była Zasadnicza Szkoła Zawodowa, następczyni powstałego w 1947 r. Państwowego Gimnazjum Mechanicznego. Była to pierwsza placówka szkolnictwa zawodowego na terenie byłego powiatu świdnickiego. Szkoła ta liczyła w momencie otwarcia 110 uczniów i 3 oddziały. Pracowało w niej wówczas zaledwie 4 nauczycieli. Warunki lokalowe były więcej niż skromne. Warsztaty i internat dla młodzieży zamiejscowej mieściły się w jednym budynku. Wyposażenie klas było również dalece niewystarczające jak na szkołę o profilu zawodowym. Wzrost liczby mieszkańców Strzegomia i okolicznych miejscowości, jaki następował w latach 40. w wyniku migracji ludności polskiej, spowodował także wzrost liczby uczniów strzegomskich szkół. Także w tej szkole odnotowano większą liczbę słuchaczy, co spowodowało konieczność przeprowadzenia reorganizacji. Polegała ona m.in. na polepszeniu warunków lokalowych szkoły. Stało się to możliwe dzięki przydziałowi dwóch budynków, w których znalazły swe miejsce warsztaty szkolne i internat. Szkoła miała kształcić przyszłych fachowców, m.in. na potrzeby miejscowego przemysłu. Konieczne więc stało się nawiązanie ściślejszej współpracy ze strzegomskimi zakładami. Najodpowiedniejszym partnerem był dzisiejszy ZREMB, wówczas noszący nazwę PLON.

W roku szkolnym 1950/51 dotychczasowe Liceum Mechaniczne zostało przekształcone w dwuletnią Zasadniczą Szkołę Zawodową. Skrócenie czasu kształcenia uczniów w zawodzie spowodowane było wzrostem zapotrzebowania na wykwalifikowanych robotników, jaki odnotowano w miejscowych zakładach przemysłowych. Szkoła kształciła w trzech zawodach: energetyka, ślusarza i tokarza.

Trudności lokalowe i wyposażenie klas nie były jedynymi zmartwieniami, z jakimi borykało się kierownictwo szkoły. Brakowało również nauczycieli zawodu i to był główny problem hamujący rozwój tej placówki oświatowej.
W 1957 r. dwuletnią Zasadniczą Szkołę Zawodową przemianowano na Zasadniczą Szkołę Mechaniczną, a czas nauki w niej wydłużono do trzech lat. Nowa szkoła prowadziła naukę w dwóch zawodach: ślusarza i tokarza.

Kłopoty lokalowe skończyły się ostatecznie, gdy do użytku oddano obszerny budynek przy ul. Czerwonego Krzyża. Szkoła otrzymała także nowy internat położony tuż obok. Bardzo istotne było także i to, że zadbano jednocześnie o właściwe wyposażenie warsztatów szkolnych. Budynek, w którym się mieściły, został poddany kapitalnemu remontowi. Warsztaty zaczęły pełnić rolę ośrodka szkoleniowego z prawdziwego zdarzenia oraz zakładu produkcyjnego. Jednocześnie z tymi zmianami następowały korzystne zjawiska, gdy idzie o zatrudnionych nauczycieli. Zwiększyła się ich liczba i wykształcenie, i to zarówno jeśli chodzi o nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących, jak też zawodowych.

Przedszkola i półkolonie

W 1995 r. szkoły podstawowe i przedszkola były utrzymywane już ze środków gminy. Funkcjonowały w niej: jeden żłobek, 6 przedszkoli (3 miejskie, 3 wiejskie, w tym jedno niepubliczne), 12 szkół podstawowych (5 miejskich i 7 wiejskich), w tym jedna szkoła specjalna. Zespół Szkół Ogólnokształcących, Zespół Szkół Zawodowych (w tym: Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Liceum Zawodowe, Liceum Ekonomiczne, Technikum Zawodowe, Technikum Zawodowe po Zasadniczej Szkole Zawodowej).

Funkcje opiekuńcze przedszkoli na wsi są szczególnie cenne w porze żniw. Placówki strzegomskie opiekowały się dziećmi rolników z okolicznych wsi. Tak było m.in. w latach 70., kiedy zakładowe autokary przywoziły dzieci i ich opiekunki do Strzegomia i po całodziennym pobycie odwoziły je o godz. 18. Akcja ta była wspólnym przedsięwzięciem placówek opiekuńczych i miejscowych zakładów pracy. Za pobyt dzieci w miejskim dziecińcu rodzice płacili symboliczną kwotę.

Dla dzieci wiejskich organizowano także w porze żniw półkolonie. Część starszych dzieci wyjeżdżała w tym czasie na obozy wędrowne organizowane przez Inspektorat Oświaty. Harcerze w czasie wakacji uczestniczyli w obozach w kraju i za granicą, przeważnie w NRD. Np. w 1986 r. grupa 15 druhów z Kostrzy wyjechała na obóz do Klippen w NRD.

W czerwcu 1992 r. we wsi Morów odbyło się zebranie założycielskie Stowarzyszenia Przedszkolnego św. Jadwigi. Inicjatorkami jego powstania są Melitta Sallai i Thesi von Werner z RFN. Przedszkole miało powstać w pałacu w Merowie należącym do strzegomskiej Stadniny Koni, a oddanym Stowarzyszeniu w wieloletnią dzierżawę. Celem zaś tej inicjatywy było udzielenie pomocy charytatywnej rodzinom zamieszkanym nie tylko w Merowie, ale także w sąsiednich miejscowościach. 30 dzieci w wieku od 3 do 5 lat objęto nieodpłatną opieką. Środki na ten cel gromadzi specjalna fundacja szukająca wsparcia wśród Niemców i Polaków. Przy okazji stary pałac w Morowie zostanie odrestaurowany. Otwarcie przedszkola nastąpiło 29 V 1993 r.