|
Pamięci
Austriaków i Saksonów
Krzysztof
Kaszub
Wśród dębów przy drodze ze Strzegomia do Godzieszówka
znajduje się piaskowy obelisk. Upamiętnia on bitwę, która
rozegrała się pod Strzegomiem w dniu 4 czerwca 1745 roku.
Obelisk stoi w miejscu, gdzie kiedyś stał imponujący pomnik
ku czci poległych w tej bitwie nazwany Guhledenkmal. W latach
powojennych został on jednak wysadzony przez rozminowujących ten
teren żołnierzy. Obecny obelisk został ustawiony w 2000 roku.
Historia Guhledenkmala sięga początku ubiegłego stulecia.
Został on wzniesiony z inicjatywy działającego we Wrocławiu
Towarzystwa Byłych Przyjaciół Żołnierzy - poległych Skasonów
i Austryjaków. Zaprojektował go Vice Konsula USA Richarda
Wackerowa. Pomysłodawcą natomiast był urodzony w Strzegomiu
radca sądowy Albert Hoffmann.
Pomysł Hofmanna pozyskał w krótkim czasie wielu zwolenników.
Powołano komitet fundacji pod przewodnictwem ks. Hansa Heinricha
XV von Plessa. Komitet zwrócił się do kół kombatanckich we
wszystkich miastach Niemiec o wsparcie finansowe na budowę
pomnika. Z różnych stron napływały kwoty pieniężne. Razem
zebrano około 15000 marek.
Miasto Strzegom ofiarowało na pomnik zaledwie 50 marek. Niektórzy
radni byli niechętni idei wzniesienia pomnika, gdyż ich zdaniem
na Górze Krzyżowej wzniesiono już pomnik ku czci wszystkich
poległych w wojnach o Śląsk (chodzi tu o Krzyż na Górze Krzyżowej-
postawiony w 100-tną rocznicę tej bitwy).
Spośród dwóch proponowanych miejsc pod pomnik wybrano miejsce
ofiarowane przez wolnego rycerza Starostę von Richthofena, pana
na Godziszówku położone przy szosie prowadzącej z Grabiny do
Godziszówka.
Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego wyznaczone na dzień 4
czerwca 1909 r. zostało przeniesiono na 17 października 1909 r.
Granit na wykonanie pomnika wg projektu Wackerowa wydobyto z
kamieniołomu Hochberga z Roztoki w Borowiu.
Władze powiatu strzegomskiego ufundowały dwa mosty prowadzące
- pod rowami przydrożnymi - do pomnika. Pomnik spoczywał na
trzech stopniach obiegających podstawy parteru obeliska o wysokości
10 m. We frontowej części parteru pomnika umieszczono w
otoczeniu wygrawerowanych gałązek palm daty - 4.VI.1745 r. Na
tylnej ścianie, na tablicy z czarnego szwedzkiego granitu, złocony
napis głosił: "Przechodniu, zanieś wieść o nas do
Saksonii i Austrii. Posłuszni i wierni spoczywaliśmy pojednani w
tej mogile".
Boczne tablice również z czarnego szwedzkiego granitu zawierały
wydrążone insygnia. Oznajmiają one cel i ważne szczegóły
dotyczące wzniesienia pomnika : "Ku czci i pamięci poległym
żołnierzom w bitwie koło Strzegomia i Dobromierza w liczbie
1821 Austriaków i 1320 Saksonów, wojennym przyjaciołom
naszym".
W parterze tylnej tablicy napis informował, że "Pomnik
wzniesiono dnia 4 czerwca 1910 roku staraniem członków
Towarzystwa Kombatantów - przyjaciół żołnierzy saksońskich i
austriackich we Wrocławiu i okolicy, przy współdziałaniu i
wsparciu Austriacko - Węgierskiego Towarzystwa Kombatanckiego
Austria we Wrocławiu".
Napis na prawej tablicy głosił : "Polegli wyżsi oficerowie
Elektoralnej Saksońskiej Armii: pułkownicy Joann Aurach; von
Bestenbostel; von Consbruck; von Gersdorff; Joh. Dietrich von
Schonberg. Podpułkownik i Adiutant - Książe Joann Wilhelm von
Sachsen - Coburg. Pik - von Gersdorff. Na skutek odniesionych ran
w bitwie zmarli: Generał - pułkownik von Durrfeld; podpułkownik
i adjutatnt von Chmielinsky".
Na lewej tablicy napis głosił: " Polegli wyżsi
oficerowie Królewskiej Austriackiej Armii dowódca kompanii
polowej: Baron Thungen, generał polowy: Baron von Hohenau; Baron
von Konitz; hrabia von Kuefstein; pułkownik - hrabia von Grune;
wolny baron - von Wurmb; podpułkownik - Dietrich de Molitoris;
podpułkownik - Dietrich de Molitoris; Książe Wilhelm zu Salm -
Salm. Na skutek odniesionych ran w bitwie zmarli - Marszałek
polowy hrabia Franz St Mignon; podpułkownik hrabia Senau".
Uroczystość poświecenia pomnika rozpoczęła się w dniu 3
czerwca 1910 r. w godzinach wieczornych we Wrocławiu powitaniem
delegacji austriacko - węgierskiej, saksońskiej i pruskiej armii
oraz dostojników państwowych. Specjalnym pociągiem goście Ci
przybyli w dniu 4 czerwca do Strzegomia i z dworca głównego
samochodami i powozami udali się do Hotelu Graul i Deutscher
Kaiser. Później goście w towarzystwie przedstawicieli
miejscowych władz udali się na miejsce Gule, gdzie wzniesiono
pomnik. Pozostali goście i delegacje towarzystw kombatanckich z
dworca kolejowego Strzegom Miasto, specjalnym pociągiem
podjechali na Stację Grabina, skąd w zwartych szeregach
pomaszerowali do miejsca pomnika. W uroczystości uczestniczyły
dwie kompanie honorowe i dwie orkiestry ze Świdnicy i Wrocławia.
Burmistrz Strzegomia i burmistrzowie okolicznych miast wraz z
radnymi, miejscowe i okoliczne Towarzystwa Kombatanckie, młodzież
szkolna i licznie przybyła ludność z pobliskich i dalszych
miast, wsi tłumnie wypełnili miejsce uroczystości.
Kulminacyjnym - pełnym napięcia wydarzeniem było przybycie
księcia von Pless w towarzystwie przedstawicieli - dostojników
rządów i domów królewskich niemieckiego Ks. Koronnego
Fryderyka Wilhelma, Arcyksięcia Karola Franciszka Józefa z
Austrii i Księcia Koronnego Joanna Georgia von Sachsen.
Dostojnicy Ci przybyli na miejsce uroczystości z zamku w Książu.
Po odegraniu przez orkiestry hymnów narodowych państw uczestniczących
w uroczystości, występie chóru w liczbie 150 osób pod batutą
Kantora Schuberta ze Strzegomia przemówił do dostojników i
zebranej publiczności radca sądu okręgowego - Hoffmann. Na
rozkaz Księcia von Pless odsłonięto pomnik. Poświęcenia
pomnika dokonał ksiądz Raschke proboszcz kościoła w
Strzegomiu.
Uroczystym złożeniem wieńców i defiladą Kampanii
Honorowych przy słonecznej pogodzie zakończono uroczyste odsłonięcie
i poświecenie pomnika. Nieco później na obszarze około 25 arów
przy pomniku posadzono dyby. Z materiałów archiwalnych
dowiadujemy się, ze pierwsze dęby przy pomniku posadzili
dostojnicy uczestniczący w uroczystościach.
|