|
Notgeld - pieniądz zastępczy
Krzysztof Kaszub
W Strzegomiu, podobnie jak na terenie całego państwa
niemieckiego, wybuch I wojny światowej zakłócił w bardzo poważny
stopniu obieg pieniądza. Paraliżowało to niejednokrotnie handel
i utrudniało dokonywanie drobnych płatności.
W ciągu zaledwie kilku miesięcy władze wycofały z obiegu bilon
wykonany ze złota, srebra i innych metali, powiększając w ten
sposób zapas niezbędnych do prowadzenia wojny. W wyniku tych
działań w obiegu zabrakło bilonu. By zapobiec przejściowym
problemom na rynku pieniężnym, rząd Rzeszy wprowadził do
obiegu banknoty kas pożyczkowych. Banknoty, których wartość
nominalna wynosiła 10f, 25f, 50f, 75f, 1M czy 2M miały zastąpić
brakujące w obiegu monety złote i srebrne.
Na terenie Cesarstwa Niemieckiego pieniądz zastępczy znalazł
się w użyciu pod nazwą: Notgeld.
Pierwsze Notgeldy były zwykłym ręcznie malowanym arkuszem
papieru, opatrzonym pieczęcią emitera oraz nadrukiem nominału.
Później pojawiły się drukowane, niejednokrotnie na specjalnym
papierze, a na dodatek bogato zdobione. Notgeld często był
traktowany jako nośnik różnego rodzaju treści. Na jego
rewersie drukowano rysunki ratuszów miejskich, kościołów, murów
obronnych, zabytków, ciekawych postaci historycznych.
Dobra kondycja gospodarki niemieckiej w 1914 roku pozwoliła, aby
notgeldy stały się zamiennikami bilonu, więc ich nominały nie
przekroczyły 50 feningów. Wraz z upływem czasu, pod koniec I
wojny światowej, niemiecki pieniądz zastępczy zyskał wartość
setek milionów, później nawet 100 miliardów Marek. Był to także
wynik rosnącej w wielkim tempie inflacji.
Pierwsze strzegomskie notgeldy zostały wydane 6 grudnia 1918r.
o nominale 50f. Do obiegu weszły z datą 12 maja 1919r. 2 czerwca
strzegomska kasa oszczędności puściła w obieg kolejny notgeld
o nominale 10f z data 15 maja 1920r.
W roku 1920 Rada Miasta zwróciła się do strzegomskiego malarza
Bruno Handke z propozycją, aby zaprojektował nowe wielobarwne
notgeldy. Zaprojektowane przez niego notgeldy o nominałach 25f,
50f, 75f przedstawiają ciekawe wydarzenia historyczne z życia
Strzegomia, obiekty zabytkowe, ratusz strzegomski oraz postacie
historyczne, które odegrały ważna rolę w bitwie pod
Strzegomiem - 4 czerwca 1745 roku. Notgeldy te weszły do obiegu w
październiku 1921 roku.
Ostatecznie emisji lokalnych pieniędzy zstępczych zaprzestano
po 1922 roku po wejściu w życie ustawy regulującej zasady
wydawania i wycofywania z obiegu tego rodzaju środków płatniczych
na terenie Niemiec. W Strzegomiu notgeld ostatecznie wyszedł z
obiegu w 1924 roku. Z powodu swoich walorów estetycznych od razu
stały się celem kolekcjonerów.
Nic zresztą dziwnego, wystarczy spojrzeć na zamieszczone poniżej
przykłady, które pochodzą z moich prywatnych zbiorów.
|